Bone conduction devices
Deze pagina heeft als doel u te informeren over een bone conduction device (BCD), oftewel een in het bot verankerd beengeleidingshoortoestel. Deze informatie is niet bedoeld als vervanging van een bezoek aan uw KNO- of huisarts, maar ter ondersteuning hiervan.
Inleiding
Voor algemene informatie over het gehoor, slechthorendheid en hoortoestellen verwijzen we u graag naar de voorlichtingspagina slechthorendheid en hoortoestellen.
De fabrikant Cochlear was de eerste fabrikant en 30 jaar lang de enige op de markt met een in het bot verankerd beengeleidingshoortoestel. De geregistreerde merknaam van dit hoortoestel is Baha® en deze afkorting van de merknaam staat voor ‘bone anchored hearing aid’. Deze merknaam is al die tijd eveneens als soortnaam gebruikt, echter sinds een paar jaar is er een tweede fabrikant op de markt gekomen met een in het bot verankerd hoortoestel, namelijk Oticon Medical met de Ponto®. Derhalve is gekozen om in het algemeen te spreken over bone conduction devices (BCD).
Beengeleiding
Overbrenging van het geluid met behulp van een BCD gaat via beengeleiding.
Geluid wordt opgevangen door het BCD (1). Het geluid wordt versterkt en de trillingen worden overgebracht via het abutment (koppelstuk; 2) naar het implantaat (schroef; 3) in de schedel. Via beengeleiding bereiken de trillingen het binnenoor (slakkenhuis; 9) en niet meer via gehoorgang (7) en middenoor (8).
Het uitwendige toestel (de BAHA of Ponto) vangt geluid op en de trillingen worden via een implantaat (titaniumschroef) dat in het schedelbot is verankerd naar het binnenoor geleid. Dit heet beengeleiding. De gehoorgang en het middenoor worden dus niet gebruikt voor de geleiding van het geluid.
Wanneer een BCD?
Een KNO-arts of audioloog kan een BCD voorschrijven als een gewoon hoortoestel niet gedragen kan of mag worden. Dit is bijvoorbeeld het geval bij regelmatig terugkerende looporen en/of ontstekingen door afsluiting van de gehoorgang met het oorstukje van een gewoon hoortoestel. Sommige mensen zijn allergisch voor het materiaal van een oorstukje en krijgen daardoor eczeem in de gehoorgang, waardoor ze geen gewone hoortoestellen kunnen dragen. Ook voor patiënten met een aangeboren incomplete of soms een geheel afwezige gehoorgang kan een BCD een goede oplossing zijn.
Voorwaarde voor het plaatsen van een BCD is in al deze gevallen dat het binnenoor redelijk goed functioneert. Bij mensen met éénzijdige binnenoordoofheid functioneert het binnenoor aan één zijde niet meer: men is aan één zijde doof en heeft aan de andere zijde een goed functionerend oor. Oorzaken van een eenzijdige binnenoordoofheid zijn bijvoorbeeld een trauma, een virale infectie of een tumor. Ook komt het voor dat men plots doof wordt aan één oor zonder dat er een oorzaak gevonden kan worden.
Met behulp van een BCD wordt het geluid van de dove zijde naar het binnenoor van het horende oor geleid via beengeleiding. Bij mensen met éénzijdige doofheid (SSD) kan deze hooroplossing uitgebreid getest worden met een BCD op een beugel. Tevens wordt er geadviseerd om bij eenzijdige binnenoordoofheid ook een zogenaamd CROS hoortoestel uit te proberen.
Verschillende soorten BCD’s
Er zijn meerdere typen geluidsprocessors, zowel qua sterkte als qua technologie. Een sterker of krachtiger toestel is nodig wanneer naast een niet goed functionerend middenoor ook de functie van het binnenoor achteruit gegaan is. Zowel Cochlear als Oticon hebben krachtige toestellen in hun assortiment. U kunt samen met de behandelend audioloog het meest geschikte toestel kiezen.
Compatibiliteit tussen Baha en Ponto – kan men van systeem wisselen?
In enkele gevallen zijn er audiologische dan wel medische gronden waarop uw audioloog/KNO-arts besluit welk type hooroplossing voor u het meest optimaal is. De patiënt heeft een keuze tussen twee systemen met percutane beengeleiding als hooroplossing. Percutaan betekent dat het abutment door de huid steekt. De conceptrichtlijn BCD adviseert de BCD zorgprofessional om steeds eigen afwegingen te blijven maken (gebaseerd op geluidsbeleving en ervaren meerwaarde en compatibiliteit met randapparatuur) in het belang van de kwaliteit van zorg, de compatibiliteit van de producten en de keuzevrijheid van de patiënten. Anno 2018 is niet iedere processor compatibel met de verschillende typen implantaten. Er is nog onvoldoende duidelijkheid over de kwaliteit van de koppeling tussen het implantaat en de processor van de verschillende producenten wat betreft levensduur en geluidsoverdracht (hier is nog geen onderzoek naar verricht). Het is belangrijk dat een patiënt hierbij een geïnformeerde keuze kan maken, samen met de behandelend KNO-arts en audioloog.
Voorwaarde
Indien er geen garantie bestaat voor een goede nazorg (door patiënt zelf, ouder/verzorger of partner) van de huid rondom het BCD, kan deze niet worden geplaatst. De overgangsplaats tussen implantaat en huid moet zeer goed worden schoongehouden, omdat een slechte hygiëne de belangrijkste oorzaak van huidreacties is. Huidreacties kunnen ervoor zorgen dat het BCD minder goed verdragen wordt en dat de hoorschroef kan worden afgestoten.
Operatietechniek
Het BCD-systeem is opgebouwd uit drie onderdelen.
De drie onderdelen van het BCD, van links naar rechts: het implantaat (titaniumschroef), het abutment (verbinding tussen implantaat en hoortoestel) en het hoortoestel (het BCD zelf).
Het implantaat en abutment in het schedelbot achter het oor.
De lengte van het implantaat is doorgaans 4 mm.
Op welke leeftijd is een BCD mogelijk?
Een BCD kan al bij baby’s worden toegepast. Het toestel wordt dan door middel van een elastische softband om het hoofd gedragen. Doordat de BCD op deze manier al vanaf jonge leeftijd gedragen kan worden, loopt de taalontwikkeling van het kind zo min mogelijk achterstand op.
Een BCD kan vanaf 4-jarige leeftijd middels een titanium percutaan implantaat gedragen worden, dit implantaat wordt operatief geplaatst.
Operatie
De operatieprocedure verschilt per leeftijdscategorie. Bij volwassenen en bij kinderen vanaf 10 jaar wordt de BCD in één operatie geplaatst. Ongeveer drie weken na de operatie kan de BCD worden aangemeten en gedragen.
Bij kinderen in de leeftijd van 4 tot 10 jaar wordt de BCD in twee operaties geplaatst. De reden hiervoor is dat kinderen een kleinere schedeldikte hebben dan volwassenen. Op de leeftijd van 10 jaar is de schedel van kinderen gemiddeld even dik als die van een volwassene. Bij de operatie in twee fasen, wordt bij de eerste fase alleen het titanium implantaat geplaatst. Na een periode van drie tot zes maanden, waarin het titanium implantaat goed vast gegroeid is in het bot, wordt in een tweede operatie het abutment geplaatst. Ongeveer één week na de tweede operatie kan het toestel worden aangepast en gedragen.
Operatieprocedure stap voor stap
Voordat de operatie kan beginnen, wordt eerst wat haar achter het oor weggeschoren en wordt de locatie van het implantaat bepaald. Na het steriel afdekken van het gebied achter het oor, wordt een kleine snede in de huid gemaakt.
Vervolgens wordt het titanium implantaat geplaatst in het bot van de schedel. Hiervoor moet een klein gaatje worden geboord met een diepte van maximaal 4 mm. In het geval van een één fase operatie wordt het abutment gelijktijdig met het titanium implantaat geplaatst. Bij een twee-fase operatie wordt het abutment pas tijdens de tweede operatie geplaatst. Nadat het titanium implantaat (met abutment) is ingebracht, wordt de huid gesloten met oplosbare hechtingen.
Bij een één fase operatie of bij de tweede operatie van een twee fase operatie wordt er aan het eind een smal gaasje met antibioticazalf om het abutment gedraaid. Dit geheel wordt tijdelijk afgedekt door een rond kunststof afschermkapje (healing cap) dat 1 week moet blijven zitten en u krijgt een hoofdverband gedurende 24 uur. De operatie duurt ongeveer 30 minuten.
Kinderen worden over het algemeen geopereerd onder algehele verdoving. Voor volwassenen geldt dat de operatie zowel onder lokale verdoving, als onder algehele verdoving uitgevoerd kan worden. Dit hangt af van uw leeftijd, uw keuze of de medische indicatie van uw behandelend arts.
Na de operatie
Na de operatie heeft u een hoofdverband, wat er na 24 uur door uzelf afgehaald mag worden. U krijgt een oordriehoekje mee met wat gaasjes, die u op of over de wond kunt aanbrengen. Het afschermkapje met eronder het gaasje moet blijven zitten tot de controle afspraak op de polikliniek, een week na de operatie.
De huid kan tijdelijk wat gevoelloos zijn. Dit komt doordat kleine huidzenuwen uitgeschakeld kunnen zijn. Het gewone gevoel komt meestal binnen enkele weken tot maanden terug. Daarnaast kan de huid rondom het implantaat gevoelig zijn. Dit verdwijnt gewoonlijk binnen enkele dagen tot weken.
Circa drie weken na de operatie mag de BCD aangemeten worden.
Leefregels
De huid rond het implantaat mag gedurende de periode dat het afschermkapje erop zit niet nat worden. Dit betekent dat u de eerste week na de operatie uw haren niet kunt wassen.
Tevens is het belangrijk met name de eerste week, maar eigenlijk de eerste drie weken (tot de schroef voldoende is vastgegroeid en de BCD wordt aangemeten) grote druk- of trekkrachten op het hoofd te vermijden. Door een direct trauma (bijvoorbeeld een klap) op het implantaat kan deze losraken en uitgestoten worden. Houd hiermee rekening bij met name bal- en contactsporten en het verrichten van lichamelijk arbeid.
Bij de eerste controle een week na de operatie krijgt u een recept mee voor een antibioticazalf die u gedurende veertien dagen twee keer per dag rondom het implantaat aanbrengt.
Complicaties
Zoals bij iedere operatie kunnen er soms complicaties optreden. Er kan bijvoorbeeld een infectie optreden of een onverwachte bloeding. Een complicatie moet door een arts of gespecialiseerd verpleegkundige beoordeeld worden en zo nodig snel en goed behandeld worden om uitstoot van de titanium implantaat te voorkomen.
Nazorg
Dagelijkse verzorging
Als het afschermkapje verwijderd is en het abutment zichtbaar is, dient u de huid rondom het abutment dagelijks schoon te maken. U kunt dit het beste doen tegelijk met het wassen van uw haar. De huidresten die zich rond de basis van het abutment ophopen, kunnen met shampoo en warm water zacht worden gemaakt, zodat ze makkelijker verwijderd kunnen worden. Ieder type zeep of shampoo is geschikt, maar antibacteriële zeep wordt aanbevolen.
Gedurende de eerste 6 weken kunt u natte (baby)doekjes gebruiken om het gebied wekelijks schoon te houden. Dep het gebied rond het abutment voorzichtig droog met een schone handdoek of tissue. Pas op dat uw haar niet om het abutment heen gewikkeld raakt. Als u een haardroger gebruikt, richt dan de hete lucht niet te lang op het abutment.
Wekelijkse verzorging
Als het afschermkapje verwijderd is en het abutment zichtbaar is, dient u de huid rondom het abutment dagelijks schoon te maken. U kunt dit het beste doen tegelijk met het wassen van uw haar. De huidresten die zich rond de basis van het abutment ophopen, kunnen met shampoo en warm water zacht worden gemaakt, zodat ze makkelijker verwijderd kunnen worden. Ieder type zeep of shampoo is geschikt, maar antibacteriële zeep wordt aanbevolen.
Gedurende de eerste 6 weken kunt u natte (baby)doekjes gebruiken om het gebied wekelijks schoon te houden. Dep het gebied rond het abutment voorzichtig droog met een schone handdoek of tissue. Pas op dat uw haar niet om het abutment heen gewikkeld raakt. Als u een haardroger gebruikt, richt dan de hete lucht niet te lang op het abutment.
Afdekkapje opbouw
U krijgt bij uw BCD een kunststof afdekdopje voor het abutment geleverd, dat u kunt gebruiken als u de BCD niet draagt. Tevens dient dit dopje gebruikt te worden als u uw haren verft. Dit helpt de binnenkant van het abutment schoon te houden. Het dopje kan zachtjes op zijn plaats gedrukt worden bovenop het abutment.
Veiligheidskoord
Het wordt ook aangeraden, met name wanneer u uw BCD (processor) voor het eerst draagt, om het veiligheidskoord te gebruiken. Hierdoor kan het toestel niet kwijtraken als u het per ongeluk van het abutment stoot. Het veiligheidskoord wordt bevestigd door eenvoudigweg een stukje draad door de lus op de BCD te halen en dit stevig aan uw kraag of overhemd vast te maken. De BCD moet altijd worden afgedaan bij contactsporten. Het gebied kan indien nodig met een transpiratieband worden beschermd. Het is daarnaast verstandig uw BCD te laten verzekeren.
Vastklikken en loskoppelen van het BCD
De BCD is voorzien van een speciale koppeling voor het abutment. Deze sluiting is ontwikkeld om de BCD gemakkelijk op het abutment te klikken en om de BCD veilig op zijn plaats te houden. Tijdens de eerste aanpassing van de BCD op het Audiologisch Centrum krijgt u oefening in het vastklikken en loskoppelen van de BCD.
Vastklikken
Houd de BCD zo vast dat de koppeling vrij blijft en zorg ervoor dat er rond het abutment geen haren in de weg zitten. Klik de BCD schuin op het abutment.
Let op: u mag de BCD nooit recht op het abutment klikken. Ook vervanging van het toestel eens in de 5 jaar wordt vergoed.
Loskoppelen
Gebruik de juiste kanteltechniek om de BCD licht in een willekeurige richting te kantelen. Zo komt de processor los van het abutment.
Let op: trek de BCD nooit recht uit de koppeling.
Vergoeding
De BCD behandeling wordt door uw ziektekostenverzekering volledig vergoed aan het ziekenhuis, inclusief de eenmalige aanschaf van het BCD. In deze aanschafprijs zit een garantie voor algemene reparatie door Cochlear of OticonMedical (het bedrijf dat het BCD levert). Houd u wel rekening met het bedrag van uw eigen risico. Voor beschadiging/verlies/diefstal dient u de BCD zelf te verzekeren.
Vragen
Antwoorden op de meeste vragen kunt u vinden op de volgende websites:
Slotwoord
Het is niet mogelijk om op deze voorlichtingspagina alle details van een BCD te beschrijven (zie ook de tekst op de introductiepagina).
Het kan zijn, dat u ondanks de uitleg van uw KNO-arts nog vragen heeft of dat u meer informatie wilt. Aarzel dan niet contact op te nemen met uw KNO-arts en om nadere uitleg te vragen.
Aan dat verzoek zal graag worden voldaan.
De auteursrechten op de door Medical Visuals vervaardigde illustraties die zijn opgenomen op deze website berusten bij Medical Visuals. Gebruik van deze illustraties door leden van de NVKNO of derden is aan voorwaarden onderhevig. Voor meer informatie kunt u zich wenden tot Medical Visuals (maartje@medicalvisuals.nl).