Op deze pagina vindt u algemene informatie over slikklachten en de daarbij behorende klachten. Als u recent voor een klacht bij een keel-neus-oorarts (KNO-arts) bent geweest, dan kunt u er hier meer over lezen. Hebt u er nog nooit mee te maken gehad, maar wilt u er wat meer over weten, dan geldt hetzelfde.
Inleiding
Slikklachten zijn klachten die tijdens het slikken ontstaan. Het kan zijn dat het eten en drinken niet goed zakt (passageklachten). Ook hebben mensen soms last van verslikken. Eten en drinken geeft plezier in het leven. We kunnen vaak genieten van het eten en drinken. Op het moment dat we slikklachten ervaren kan het plezier in eten afnemen. Mensen kun soms zelfs angstig zijn om te slikken. Indien de slikklachten leiden tot minder eten en/of drinken dan kan gewichtsverlies optreden.
Passageklachten
Hierbij zakt het eten en/of drinken niet goed vanuit de mondholte richting de maag. De passageklachten kunnen zich op verscheidene niveaus bevinden. Dit kan bij de tong, in de mondholte, in de neusholte (nasofarynx), keelholte (orofarynx) of in het strottenhoofd zijn. Een voorbeeld van een probleem met slikken in de mondholte, is een niet goed passende gebitsprothese. Er kunnen ook slikklachten ontstaan door problemen in de slokdarm, maar dat valt buiten het gebied van de KNO-arts.
Figuur 1. Het gebied van de KNO-arts waar slikklachten kunnen ontstaan: de tong, de mondholte, neusholte (nasofarynx), keelholte (orofarynx) of het strottenhoofd (larynx).
Verslikklachten
Hierbij gaat het eten en/of drinken richting de luchtweg in plaats van richting de slokdarm waardoor er een hoestprikkel kan ontstaan. De hoestprikkel is een beschermingsmechanisme van het lichaam om te voorkomen dat er eten of drinken in de longen terecht komt. Indien dit toch gebeurt, kan een longontsteking ontstaan. Verslikken ontstaat door een gestoorde coördinatie van de slikactie of door een verminderd gevoel in de mond/keelholte.
Hoe werkt het slikmechanisme?
Het slikken begint in de mond waar het voedsel tot een bolus wordt gevormd. Deze bolus wordt zacht gemaakt met speeksel, met de kiezen, de tong en de spieren in de wang. Daarna wordt de bolus vanuit de mond met behulp van de tong en de spieren in de wang naar de keelholte verplaatst. Dat doen deze spieren door de bolus naar de achterzijde van de tong te verplaatsen. Het zachte gehemelte wordt opgetrokken om de neusholte af te sluiten. Het tongbeen en het strottenhoofd worden naar voren en naar boven getrokken, hierdoor wordt het strottenklepje gekanteld en dicht het de luchtweg af. De spieren in de keelholte persen de bolus vervolgens richting de slokdarm waardoor de bovenste kringspier van de slokdarm zich opent en de bolus door de spieren in de wand van de slokdarm richting de maag wordt geperst. Nadien sluit de kringspier weer, worden het strottenhoofd en het tongbeen weer naar beneden getrokken en ontspant het zachte gehemelte zich weer.
Oorzaak van slikklachten
Slikklachten kunnen onder andere veroorzaakt worden door een mechanische obstructie, te weinig spierkracht, verminderd gevoel in de keelholte of bij een gestoorde coördinatie van de slikactie.
Mechanische obstructie
- een Zenker divertikel
- uitstulpingen van de nekwervels (cervicale osteofyten)
- een tumor in de mondkeelholte of slokdarm
- een te krachtig werkende bovenste kringspier van de slokdarm (m. cricofaryngeus hypertrofie)
- een vernauwing in de bovenste gedeelte van de slokdarm
Te weinig spierkracht:
- bij ouderdom (presbyfagie)
- een Zenker divertikel
- neurologische aandoeningen, zoals bijvoorbeeld
- herseninfarct
- spierziekten
- Parkinson
- ALS, etc.
- door zwakte bij ziekzijn
- na IC-opname
Verminderd gevoel in de keelholte
- algehele zwakte bij ziekzijn of ouderdom
- neurologische aandoeningen
- afwijkende bouw van het strottenhoofd
- na bestraling op de mondkeelholte of hals
- na IC-opname
- na een operatie in de keelholte
Onderzoek
De KNO-arts beoordeelt de mondkeelholte bij mensen met slikklachten met een lamp en tongspatel en doet een inwendig onderzoek met een slangetje met camera via de neus om de keelholte te beoordelen (flexibele scopie).
Slikfoto/slikvideo
Dit onderzoek vindt plaat op de afdeling radiologie. Tijdens dit onderzoek krijgt u contrastmiddel te drinken of iets te eten wat in contrastmiddel is gedoopt. Tijdens het slikken van de bolus worden röntgenfoto- of zelfs video-opnames gemaakt om de oorzaak van de slikklachten te kunnen achterhalen.
FEES onderzoek
Dit onderzoek vindt plaats door een KNO-arts en/of logopedist. Tijdens dit onderzoek wordt met een slangetje met camera via de neus uw keelholte beoordeeld. Tevens worden tijdens dit onderzoek verschillende dranken en voedingsmiddelen met verschillende diktes (consistenties) aangeboden om te kijken of er verslikken optreedt en of de bolus goed doorzakt/passeert in de keelholte richting de slokdarm en maag.
Behandeling
Logopedie
Bij slikklachten is er een belangrijke rol weggelegd voor de logopedist om het slikken te verbeteren. De logopedist kan u tips/oefeningen geven om het slikken krachtiger te laten verlopen of om te voorkomen dat u zich verslikt. Soms wordt geadviseerd om dranken in te dikken met speciaal verdikkingspoeder van de apotheek, omdat dikkere vloeistoffen/dranken minder snel aanleiding geven tot verslikken. Soms wordt geadviseerd om vast voedsel te malen alvorens het te eten als dit veiliger is.
Diëtist
Indien er twijfel is of iemand met slikklachten nog voldoende voedingsstoffen en vitamines binnenkrijgt, kan een diëtiste worden geraadpleegd om ervoor te zorgen dat u zo gezond mogelijk kunt blijven eten en bijvoorbeeld niet verder afvalt. Soms worden voedingsdrankjes met extra vitamines en veel eiwit geadviseerd en, een enkele keer bij ernstige slikklachten, sondevoeding. Vaak kan men naast de voedingsdrankjes of sondevoeding in overleg met de diëtist en logopedist ook gewone dranken en voeding nuttigen afhankelijk van de soort slikproblematiek.
Neusmaagsonde
Indien iemand niet veilig kan slikken of onvoldoende voedingsstoffen binnenkrijgt kan overwogen worden een sonde via de neus naar de maag in te brengen. Hierover kan dan sondevoeding worden gegeven.
PEG-sonde
Indien de verwachting is dat iemand langdurig behoefte heeft aan sondevoeding dan kan in plaats van een neusmaagsonde, een PEG of PRG sonde geplaatst worden Dit is een sonde die rechtstreeks via de buikwand in de maag zit. Deze sonde wordt door een MDL-arts of gespecialiseerde radioloog geplaatst.
Psycholoog
Indien mensen angst ervaren om te eten of te drinken of erg belast zijn door hun slikproblemen dan kan de hulp van een psycholoog worden ingeschakeld.
Operatie
Een operatie kan bij specifieke oorzaken van slikklachten een optie zijn voor sommige patiënten, bijvoorbeeld bij een Zenker divertikel of cricofaryngeus hypertrofie (slecht openen van de bovenste kringspier van de slokdarm).
Dit geldt echter niet voor iedere patiënt met een Zenker divertikel of een cricofaryngeus hypertrofie en het hangt erg af van de slikproblematiek die u heeft of een operatie zinvol is. Bespreek uw specifieke klachten daarom met uw KNO-arts en/of logopedist om te bekijken of dat voor u zinvol is.
Wat kunt u zelf doen?
- Niet roken, dit is altijd slecht voor de mondkeelholte.
- Niet te veel alcohol drinken, dit is slecht voor de mondkeelholte en de slokdarm.
- Kleine hapjes/slokjes nemen.
- Goed kauwen.
- Zorg voor een goed passende gebitsprothese (indien u die heeft).
- Houd uw gebit en mond goed schoon.
- Niet spreken terwijl u eet of drinkt.
- Zorg dat u rechtop zit in een goede stoel.
Slotwoord
Het is niet mogelijk om op deze voorlichtingspagina alle details van slikklachten te beschrijven. U kunt verdere informatie lezen bij de kopjes van de verschillende aandoeningen en behandeling onder: slikklachten.
Het kan zijn, dat u ondanks de uitleg van uw KNO-arts nog vragen heeft of dat u meer informatie wilt. Aarzel dan niet contact op te nemen met uw KNO-arts en om nadere uitleg te vragen. Aan dat verzoek zal graag worden voldaan.
De auteursrechten op de door Medical Visuals vervaardigde illustraties die zijn opgenomen op deze website berusten bij Medical Visuals. Gebruik van deze illustraties door leden van de NVKNO of derden is aan voorwaarden onderhevig. Voor meer informatie kunt u zich wenden tot Medical Visuals (maartje@medicalvisuals.nl).